اجحاف در معامله به چه معنا است و چه حکمی دارد؟
اجحاف یک نوع ظلم محسوب می‌شود
پرسش
منظور از اجحاف در معامله و پرهیز از آن چیست؟ مثلاً اگر کالایی را یک میلیون بخریم و پنج میلیون بفروشیم، آیا اجحاف کرده‌ایم؟
پاسخ اجمالی
اجحاف
در معامله و قیمت فروش، به این معنا است که کالا آن‌قدر گران‌تر از قیمت
بازار فروخته شود که در نظر عرف، ظلم به خریدار محسوب شود و این کار جایز
نیست. در همین راستا، اجحاف نوعی ظلم و گناه است، اما گرانفروشی اگر به حد
اجحاف نرسد گناه نیست، با این وجود شایسته است فروشنده، انصاف را رعایت
نموده و فقط به اندازه نیاز زندگیش از مشتری سود دریافت نماید.
ضمائم:
پاسخ دفاتر مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1]
حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):
اجحاف
یک نوع ظلم محسوب می‌شود. سود گرفتن حدّ معیّنى ندارد، بنابر این تا وقتى
که به حدّ اجحاف نرسیده و بر خلاف مقرّرات دولت هم نباشد، اشکال ندارد، ولى
افضل بلکه مستحب آن است که فروشنده به آن مقدار سودى که هزینه‌هایش را
تأمین مى‌کند، اکتفا نماید.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
مقدار سود شرعاً نسبت مشخصی ندارد اما بهتر است مراعات انصاف بشود و از مؤمن بیش از مقدار نیاز، سود گرفته نشود.
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (مد ظله العالی):
فروش
به قیمت روز گرانفروشی نیست و اشکالی ندارد. هر چند که مکروه است انسان
بیش از مقداری که به آن نیاز دارد از برادر مؤمن خود سود بگیرد.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
معامله باید با انصاف باشد و تشخیص آن با عرف است.
حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
1.
اجحاف در معامله آن است که جنس را به قدری گران یا ارزان بفروشد که عرف -
علی رغم ملاحظه تمام عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعیِ دخیل در شکل گیری
قیمت کالا - فروختن آن کالا را به آن قیمت، ظالمانه و نوعی فشار شدید و غیر
قابل تحمل بر خریدار یا فروشنده بداند.
2. اجحاف در معامله، جایز نیست.
3.
ممکن است در برخی موارد با دخالت عواملی،[2] قیمت بازار به گونه‌ای شکل
بگیرد که طبق آنچه گفته شد، در حد اجحاف باشد. در این فرض فروختن یک کالا
به قیمت بازار برای کسی که در شکل‌گیری این قیمت دخیل بوده است، اجحاف
محسوب می‌شود و جایز نیست، اما برای کسی که دخالتی نداشته، جایز است.
---------------------------------------
پی نوشت
[1]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، شبیری زنجانی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
[2]. عواملی مانند: سفته بازی، احتکار و ... .
- ۹۷/۱۰/۱۸